Trà cổ thụ ở ta hay còn gọi với cái tên nổi tiếng là Trà Shan Tuyết. Shan tuyết là “ tuyết trên núi”, cái tên được đặt bởi người đồng bào vùng Tây Bắc do có một lớp lông mao mịn trắng tinh khôi như tuyết phủ trên những búp trà non. Những cây chè Shan Tuyết cổ thụ có gốc to và cao, được bao phủ quanh năm bởi sương mù cùng với thời tiết khắc nghiệt do sự chênh lệch nhiệt độ ngày và đêm rất lớn nơi đây, đã làm nên những giá trị quý giá cho cây chè nơi đây. Bởi thế, nên Shan Tuyết là loại chè đặc sản nước ta , luôn được những người yêu trà săn đón và tìm mua về thưởng thức.Hiện nay trà cổ thụ nước ta được phát hiện được một số vùng cao tại các tỉnh như Yên Bái, Hà Giang, Lào Cai, Lai Châu, Sơn La… và phân bố rải rác một số nơi khác.
Cây Chè Miền Sơn Cước
Vùng núi Tây Bắc thiêng liêng là cái nôi của những cây chè cổ thụ . Những cây chè mọc hoang được các thế hệ người đồng bào dân tộc Tày, Dao, Mông… chăm sóc và bảo vệ. Người đồng bào nơi đây và cây chè gắn bó thân thiết với nhau đã hơn nghìn năm, thế nên người ta gửi gắm tấm lòng trân trọng của mình trong từng búp chè từ cách thu hái cho đến cách chế biến thủ công bằng bí quyết truyền thống lâu đời được gìn giữ theo năm tháng.
Hái chè từ nơi cao
Những búp chè được hái tận trên cao, do những cây chè có khi cao đến vài mét, và người ta phải leo lên để hái những búp non vào lúc mặt trời đã mọc, khi sương đã tan dần đi.Khi thu hái, người ta chọn những búp chè non mềm mại vẫn còn nguyên hương vị của đất trời buổi sớm mai. Người ta hái nhiều loại búp trà, tùy theo độ phát triển của búp trà to hay nhỏ mà người ta sẽ hái 1 tôm (chỉ có búp trà ), 1 tôm 1 lá (1 búp trà và 1 lá trà) hay 1 tôm 2 lá (1 búp trà , 2 lá trà non). Loại búp trà được thu hái sẽ quyết định mùi vị trà và loại trà.Để ra được trà ngon, người hái trà cẩn thận từ khâu thu hái đến khi bảo quản cẩn thận để búp không bị dập nát. Từ lúc những búp chè được mang từ rừng về cho đế khi chế biến không hơn 6 tiếng và không được để búp chè bị nắng, hay nước mưa rơi vào.
Cách làm Trà truyền thống của người Mông, Dao
Búp trà tươi khi mang về sẽ được đưa vào chảo để sao. Người ta sẽ lựa những búp trà đẹp nhất, là những búp hội tụ đủ các điều kiện như không bị gãy vỡ trong quá trình vận chuyển, không bị già, không bị sâu ăn, và người ta phân loại theo độ phát triển của búp trà.
Trà được sao trên những chiếc chảo bằng đồng bên bếp than hồng. Đó là cách làm truyền thống của người Mông, người Dao. Sao trà thì phải dùng củi khô để sao thì nước trà mới xanh trong. Nhiệt độ trong lúc sao trà là vô cùng quan trọng. Để nhận biết nhiệt độ, người ta dùng chính đôi tay của mình để ước lượng. Vừa đảo trà, người nghệ nhân vừa đưa tay trần hơ vào chảo nóng để coi độ nóng như vậy đã được chưa và thêm bớt củi cho phù hợp. Lửa lúc sao trà phải liu riu, không quá to, vì trà quá nhiệt sẽ cháy ảnh hưởng đến hương vị của trà. Tiếp đến là để trà nguội và mang ra vò. Bằng đôi tay khéo léo, tỉ mỉ, những búp trà được giữ thật nguyên vẹn cả hình thức lẫn hương vị. Những búp trà làm ra vẫn còn phủ lớp lông tơ trắng mịn , co lại như bằng hạt đỗ , và mang trong mình hương vị của núi rừng miền sơn cước.
Trà cổ thụ Shan Tuyết thường được thu hái vào khoảng 3 đến 4 lần trong năm. Vụ trà đầu tiên bắt đầu khoảng cuối tháng ba, đó là thời điểm cho những cánh trà tốt nhất. Vụ thứ hai vào tháng 5 và tháng 6, là vụ trà năng suất nhất trong năm. Vụ trà thứ ba vào tháng 8 và vụ cuối cùng vào tháng 10 , tháng 11.
Núi rừng còn mãi trong từng ngụm chè thơm
Trà cổ thụ nổi tiếng ở ta , là một trong những loại trà cực phẩm bởi không chỉ có số lượng ít ỏi mà còn bởi trà mọc tự nhiên trong núi rừng nên là loại trà tự nhiên tinh khiết rất quý.Dù trải qua nhiều công đoạn chế biến nhưng qua đôi tay thiện nghệ và cùng với truyền thống lâu đời, những cánh chè vẫn giữ được cho mình cái vẻ ban sơ huyền bí đầy mê hoặc trong hương vị, mang lại rất nhiều sự thích thú cho người thưởng thức.Cánh chè được làm ra trông mộc mạc, săn chắc và rắn rỏi như người đồng bào miền cao cùng với lớp lông tơ trắng đều mịn phủ bên ngoài. Cánh chè xanh khi còn tươi khi nhai có vị chát nhẹ trong miệng. Lúc khô thì ngả màu vàng nâu sẫm, khi ngửi có mùi của trái ngô non như vừa mới được hái trên đồi.Nước chè khi pha có màu xanh hơi ngả vàng và để lâu thì có màu vàng sậm sóng sánh như ánh mặt trời chiều trên núi rừng Tây Bắc. Một ấm trà bạn có thể uống được từ năm đến bảy lần nước và cho đến ngụm cuối cùng, bạn vẫn còn thấy như được lưu lại hương thơm đằm thắm vấn vương trên đầu lưỡi.
Mỗi rừng chè mỗi mùi hương
Do thổ nhưỡng của từng vùng khác nhau mà trà Shan Tuyết cũng có chất riêng theo từng khu vực sinh sống. Các loại trà Shan Tuyết ngon có thể kể đến như Trà Shan Tuyết cổ thụ Suối Giàng , trà Shan Tuyết Hà Giang, trà Tà Xùa, đây là 3 vùng được đánh giá là ngon nhất trong cả nước với những cây chè cổ thụ và chất lượng chè thuộc hàng cực phẩm. Ngoài ra còn một số vùng khác như: trà shan tuyết Mộc Châu, Trà Shan Tuyết Cao Bồ, trà shan tuyết Tây Côn Lĩnh, trà cổ thụ Lai Châu,Trà shan tuyết Hoàng Su Phì,Trà Shan Tuyết Tuyên Quang…Nhân đây, xin giới thiệu với bạn một chút về ba loại chè Shan Tuyết ngon nhất như đã kể trên.
- Trong ba loại trên thì Trà Shan Tuyết cổ thụ Suối Giàng được đánh giá là ngon nhất, bởi hương vị đặc trưng riêng biệt không giống bất cứ vùng chè nào. Cũng là vị tiền chát hậu ngọt nhưng lại cho người ta cảm giác nhẹ nhàng thanh thoát bên trong.
- Trà shan tuyết Tà Xùa điểm đặc trưng nhận biết là mùi khói bếp bên trong từng ngụm trà làm người ta tưởng nhớ đến bếp than củi ấm áp nơi bếp nhà. Nó còn từng được người ta ví von là hương vị chốn ngàn mây bởi khi uống vào, có cảm giác bay bổng lâng lâng khó tả như bạn đang đứng giữa trời đất bạt ngàn nơi rừng núi Tây Bắc. Trà tà Xùa vị chát đậm hơn chè Suối Giàng, khi uống vào , vị chát lan tỏa trong vòm họng và đọng lại vị ngọt nơi cuống họng, thật là một kết thúc ngọt ngào…
- Trà shan tuyết Hà Giang khi uống vẫn là vị tiền chát hậu ngọt, nhưng đơn sơ, êm ả có thể làm bạn nhớ mãi.
Khỏe mạnh cùng trà cổ thụ Shan Tuyết
Trà cổ thụ Shan Tuyết không chỉ nổi tiếng với hương vị thơm ngon mà còn được xem là một bài thuốc quý với giá trị dinh dưỡng cao, chống được rất nhiều bệnh tật nhờ vào các chất & vitamin có trong trà… Cũng như các loại trà khác, trà Shan Tuyết có chứa hoạt chất EGCG là một chất chống oxy hóa tự nhiên, chất này giúp cho bạn có một tinh thần minh mẫn, sảng khoái.Các vitamin trong trà như Vitamin A, B cùng các acid amin, amino acids làm cho xương chắc khỏe, các vitamin C, P giúp cơ thể bài tiết cholesterol hiệu quả.Ngoài ra trong chè còn có chứa các hợp chất quý như thein, tanin và các polysaccharide có tác dụng cản trở lượng đường glucose trong máu, giúp máu lưu thông hiệu quả.Người uống chè xưa nay vẫn thế, luôn trân trọng và nâng niu từng cánh chè thơm. Rừng chè theo thời gian càng lớn, và lớn nhiều hơn nữa trong sương gió để mang lại cho người thưởng thức hương vị núi rừng trân quý mà không thể tìm thấy được ở bất kỳ nơi đâu. Người ta nói, thời gian sẽ chứng minh cho những giá trị chân thật nhất, và tôi thấy đúng. Đúng cho từng cánh chè của núi rừng Tây Bắc mây bay.
Trần Minh Tuấn –
Được thu hái từ những cây trà hàng trăm năm tuổi mọc ở đỉnh núi Tà Xùa – Sơn La.